Πώς επηρεάζει ο Covid-19 την παιδική καρδιά

Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ

ΠΑΙΔΟΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ

Όλες οι νεότερες ιατρικές οδηγίες όχι μόνο για την αντιμετώπιση, αλλά και για την παρακολούθηση ενός παιδιού που έχει νοσήσει.

Aπό τον χειμώνα του 2019 που ο Covid-19 μπήκε στη ζωή μας, πολλά ερωτήματα και ανησυχίες έχουν απασχολήσει τον ιατρικό, και όχι μόνο, κόσμο. Στο διάστημα που ακολούθησε μέχρι σήμερα, αρκετά από αυτά απαντήθηκαν, κάποια μένουν αναπάντητα, ενώ αναδύθηκαν και καινούργια.

Η επιστημονική κοινότητα έχει επιδοθεί σε μία πρωτοφανή κινητοποίηση, τη μεγαλύτερη στην ανθρώπινη ιστορία, για να μπορέσει να προσφέρει στους λαούς ικανή προφύλαξη και ασφαλή θεραπεία. Και είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα έχει καταφέρει σε σημαντικό βαθμό, μολονότι ακόμη πολλά μένουν να απαντηθούν.

Σημαντικές πληροφορίες έχουν συλλεχθεί και δημοσιευτεί σχετικά με τις βλάβες που προκαλεί ο Covid-19 στην καρδιά των ασθενών. Αρκετές από αυτές σχετίζονται με τις επιπτώσεις στην καρδιά των νεαρότερων ασθενών (βρεφών, παιδιών και εφήβων), μολονότι η γενική νοσηρότητα και η βαρύτητα της νόσησης στις ηλικίες αυτές είναι πολύ χαμηλότερες από αυτές του γενικού πληθυσμού και δη της τρίτης ηλικίας.

Τι ακριβώς προκαλεί;

Η βλάβη της καρδιάς από τον Covid-19 επιδεινώνει τα συμπτώματα, δυσχεραίνει την κλινική πορεία του ασθενούς και επιβαρύνει την τελική έκβαση και την πρόγνωση της νόσου. Ο ιός αυτός μπορεί να βλάψει την καρδιά με τρεις βασικά τρόπους: 1) Απευθείας βλάβη των μυοκαρδιακών κυττάρων (οξεία ιογενής μυοκαρδίτιδα), 2) αλλεργική αυτοάνοση βλάβη των μυοκαρδιακών κυττάρων (αυτοάνοση μυοκαρδίτιδα) και 3) βλάβη των αγγείων της καρδιάς (στεφανιαία αγγειίτιδα). Στις βλάβες αυτές μπορεί να προστεθεί -ή να προκληθεί και ανεξάρτητα- η φλεγμονή του υμένα που περιβάλει την καρδιά, του περικαρδίου (περικαρδίτιδα).

➔ Η οξεία ιογενής μυοκαρδίτιδα από τον Covid-19 συμβαίνει στην οξεία φάση της νόσησης και αποτελεί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων (>90%) μία από τις εκδηλώσεις του πολυσυστηματικού φλεγμονώδους συνδρόμου, που σπάνια μπορεί να προκαλέσει ο ιός στα παιδιά (Multisystem Inflammatory Syndrome of Childhood – MIS-C). Είναι βαριά κλινική κατάσταση και οι επιπτώσεις στην καρδιακή λειτουργία, που εξαρτώνται από την έκταση της βλάβης του μυοκαρδίου, περιλαμβάνουν συμπτώματα από απλό προκάρδιο πόνο μέχρι σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες ή πολύ σπάνια και θάνατο. Η βλάβη του μυοκαρδίου αποκαλύπτεται από τις συνήθεις καρδιολογικές εξετάσεις (κλινική εξέταση, ΗΚΓράφημα, Triplex καρδιάς, καρδιακά ένζυμα) και τεκμηριώνεται με τη μαγνητική καρδιάς, που αναδεικνύει και την έκταση των βλαβών. Στη γενική θεραπεία αντιμετώπισης της νόσου προστίθεται και η εκάστοτε απαραίτητη αγωγή για την αντιμετώπιση των καρδιακών εκδηλώσεων (καρδιοτονωτικά φάρμακα για την καρδιακή ανεπάρκεια, αντιαρρυθμικά για τις αρρυθμίες κ.ο.κ).

➔ Η αυτοάνοση προσβολή του μυοκαρδίου, που είναι η συχνότερη επιπλοκή της λοίμωξης από Covid-19 στα παιδιά, συμβαίνει μετά την πέμπτη μέρα της οξείας νόσησης από τον Covid-19, έχει συνήθως ηπιότερες κλινικές εκδηλώσεις (σπανιότατα καταλήγει σε οξεία καρδιακή ανεπάρκεια) και οι βλάβες στο μυοκάρδιο είναι λιγότερο εκτεταμένες. Γίνεται αντιληπτή από ελαφρά συμπτώματα, όπως ο θωρακικός πόνος και το αίσθημα παλμών, επιβεβαιώνεται με την αύξηση των καρδιακών ενζύμων και τεκμηριώνεται με τη μαγνητική καρδιάς, που αναδεικνύει και την έκταση των βλαβών. Αντιμετωπίζεται με την κλασική αντιμετώπιση της νόσου και περιστασιακή αγωγή κατά των καρδιολογικών συμπτωμάτων.

➔ Η βλάβη των αγγείων της καρδιάς (στεφανιαία αγγειίτιδα) θυμίζει την ανάλογη βλάβη της νόσου Kawasaki. Προκαλείται και στη συγκεκριμένη περίπτωση με αυτοάνοσο μηχανισμό και για τον λόγο αυτό συμβαίνει μετά την πέμπτη μέρα της νόσησης. Οι βλάβες στα στεφανιαία που έχουν παρατηρηθεί μέχρι σήμερα συνίστανται σε απλή διάτασή τους στην οξεία φάση, χωρίς να έχουν αναφερθεί περιπτώσεις με μεγάλα ανευρύσματα. Στις περιπτώσεις αυτές, προστίθενται στην κλασική αντιμετώπιση αρχικά αντιφλεγμονώδη και στη συνέχεια αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα για μερικές εβδομάδες.

➔ H περικαρδίτιδα από Covid-19 είναι συνήθως ήπια. Δεν έχουν αναφερθεί σοβαρές περικαρδίτιδες με μεγάλη ανάπτυξη υγρού που να εμποδίζει την καρδιακή λειτουργία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η περικαρδίτιδα υποχωρεί με την κλασική αντιμετώπιση της νόσου. Σπανιότερα, θα χρειαστεί ειδική αντιφλεγμονώδης αγωγή.

Συμπερασματικά, ο Covid-19 είναι ένας ιός που μπορεί να βλάψει την καρδιά των ασθενών. Οι βλάβες που προκαλεί είναι ηπιότερες από αυτές άλλων ιών (π.χ. Coxsackie), αλλά, σε συνδυασμό με τις βλάβες στα άλλα οργανικά συστήματα του ασθενούς, οι βλάβες αυτές μπορεί να καταστούν ιδιαίτερα κρίσιμες για την επιβίωσή του.

Τα αποτελέσματα των ερευνών για τις χρόνιες επιπτώσεις του ιού στην καρδιά των παιδιών δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, λόγω της πρόσφατης εμφάνισής του. Πάντως, θεωρείται σε γενικές γραμμές απαραίτητη η ανά τακτά χρονικά διαστήματα καρδιολογική παρακολούθηση των παιδιών που έχουν νοσήσει και έχουν υποστεί καρδιακή βλάβη. Η παρακολούθηση αυτή πρέπει να γίνεται σε βάθος ενός τουλάχιστον έτους από τη νόσηση.

Απομένει να διερευνηθούν περισσότερο οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της νόσου. Σε εξαιρετικά σπάνιες (< 0,4 ‰) περιπτώσεις, ο εμβολιασμός κατά του Covid-19 έχει ενοχοποιηθεί για αυτοάνοση περικαρδίτιδα και ακόμη σπανιότερα μυοκαρδίτιδα. Δεν έχουν αναφερθεί περιστατικά οξείας μυοκαρδίτιδας ή/και στεφανιαίας αγγειίτιδας. Σε κάθε περίπτωση, οι βλάβες από τον εμβολιασμό ήταν ήπιας βαρύτητας και ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στην ειδική αγωγή.

Συνοψίζοντας:

1) ΝΑΙ. Ο Covid-19 μπορεί να βλάψει τις παιδικές καρδιές.

2) Ευτυχώς οι βλάβες που προκαλεί είναι συνήθως ήπιες έως μέτριες.

3) Εάν όμως συνδυαστούν με τις βλάβες του ιού σε άλλα όργανα, μπορεί να καταστούν θανατηφόρες.

4) Με τη σωστή αντιμετώπιση φαίνεται μέχρι στιγμής να είναι πλήρως αναστρέψιμες.

5) Οι βλάβες μπορεί να εμφανιστούν όψιμα, πολύ αργότερα από την οξεία νόσηση και για τον λόγο αυτό συστήνεται μακροχρόνια παρακολούθηση.

6) Οι βλάβες του εμβολιασμού στην παιδική καρδιά είναι τόσο σπάνιες και ήπιες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ασήμαντες.

Σε γενικές γραμμές, θεωρείται απαραίτητη η ανά τακτά χρονικά διαστήματα καρδιολογική παρακολούθηση των παιδιών που έχουν νοσήσει και έχουν υποστεί καρδιακή βλάβη. Η παρακολούθηση αυτή πρέπει να γίνεται σε βάθος ενός τουλάχιστον έτους από τη νόσηση.

«ΤΑ ΑΠΟΤΕΛEΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝVΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΡOΝΙΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΚΟΜΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ, ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΟΥ»