Αναπτυξιακή φροντίδα στη ΜΕΝΝ
Η αναπτυξιακή φροντίδα είναι μια προσέγγιση για εξατομίκευση της φροντίδας των νεογνών, για βελτιστοποίηση της νευρολογικής ανάπτυξης και μείωση των μακροπρόθεσμων γνωστικών και συμπεριφορικών προβλημάτων.
Το μοντέλο ολοκληρωματικής αναπτυξιακής φροντίδας σκιαγραφείται στις 7 κλινικές πρακτικές.
1. Η διαφύλαξη του ύπνου του νεογνού (safeguarding sleep).
Διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην νευροαισθητική ανάπτυξη. Ζωτικής σημασίας είναι ο ύπνος ταχέων κινήσεων των ματιών REM (rapid eye movement), καθώς τότε λαμβάνει χώρα η ενδογενής διέγερση του ΚΝΣ που σχηματίζει το αισθητηριακό σύστημα και το προετοιμάζει για τη μεταγενέστερη εξωγενή διέγερση από το περιβάλλον.
2. Σωστή τοποθέτηση του σώματος του νεογνού σε συνδιασμό με ήπιους χειρισμούς (positioning and minimal handling).
Η σωστή θέση του πρόωρου νεογνού προάγει την ανάπαυσή του. Αναπτύσσει ομαλά το ΚΝΣ, μειώνει την ανάγκη φαρμακευτικής αγωγής, ελαττώνει την κλινική αστάθεια (πτώσεις κορεσμού οξυγόνου, άπνοιες, βραδυκαρδίες και προάγει την πρόσληψη σωματικού βάρους).
Αυτή χαρακτηρίζεται από διατήρηση ουδέτερης στάσης της κεφαλής με ταυτόχρονη ανάρροπη θέση σώματος, χέρια τοποθετημένα προς τη μέση γραμμή του σώματος σε απόσταση που επιτρέπει να αγγίζουν το πρόσωπο ή το στόμα ώστε να μπορεί το νεογνό να αυτοπαρηγορείται, ώμοι με ελαφρά στροφή προς το θώρακα και ευθυγραμμισμένη λεκάνη με τα ισχία και τα γόνατα. Αποφεύγεται η ανύψωση των κάτω άκρων του νεογνού κατά την αλλαγή της πάνας για αποφυγή ενδοκρανιακής πίεσης. Οι χειρισμοί πρέπει να είναι ήπιοι και να μην προκαλούν stress στο πρόωρο νεογνό με στόχο την ελαχιστοποίηση του πόνου.
3. Προστασία του νεογνικού δέρματος (protecting skin).
Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και η ακεραιότητα του είναι απαραίτητη για την επιβίωση καθώς κάθε λύση του αποτελεί πύλη εισόδου για μικροοργανισμούς ενώ ως αισθητήριο όργανο συμβάλει στη μεταβίβαση πληροφοριών από το εξωτερικό περιβάλλον στον έγκεφαλο.
Συνιστάται η επαφή δερμα με δέρμα με τους γονείς, η ενεργοποίηση υγρασίας στη θερμοκοιτίδα, αποφυγή χρήσης τοπικών προϊόντων καθώς και προστασίας των σημείων του νεογνικού σώματος που εκτίθονται σε συνεχή τριβή (αγκώνες και γόνατα).
4. Ελαχιστοποίηση νεογνικού πόνου και stress (minimizing stress and pain).
Κάθε επίπονη εμπειρία είναι παρατεταμένη και εντονότερη στα πρόωρα καθώς ο μηχανισμός απόσυρσης από τον πόνο είναι αρκετά ανώριμος. Το stress αυτό επιδεινώνεται σε μεγαλό βαθμό κατά τη νοσηλεία καθώς υφίσταται τον αποχωρισμό από τη μητέρα, την επαναλαμβόμενη έκθεση σε θόρυβο, τον έντονο φωτισμό και τις επώδυνες δυσάρεστες παρεμβάσεις.
Τα κοινά συμπτώματα του νεογνικού πόνου είναι η ταχυκαρδία, ταχύπνοια, κλάμα, μορφασμοί, αύξηση αρτηριακής πίεσης αλλά και τα είδη αντίδρασης στον πόνο όπως μυικός τρόμος, υπερτονία, υποτονία, δυσκολία στη σίτιση και ευερεθιστικότητα.
Οι φροντιστές που είναι εκπαιδευμένοι στο να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα ενθαρρύνουν τον μητρικό θηλασμό όπου είναι εφικτό, τη χρήση πιπίλας με ενστάλλαξη δεξτρόζης κατά την εκτέλεση επώδυνης παρέμβασης. Συνιστάται επίσης, το τύλιγμα του νεογνού με απαλό ύφασμα και ελεύθερο το ένα άνω άκρο για να το τοποθετεί στο στόμα για ανακούφιση – παρηγορία, η διατήρηση των κύκλων του ύπνου του νεογνο, η επαφή δέρμα με δέρμα και το τρυφερό άγγιγμα από τους φροντιστές.
5. Βελτιστοποιημένη διατροφή νεογνού (optimizing nutrition).
Η πρόωρη γέννηση συνοδεύεται από μειωμένα αποθέματα πρωτεϊνών και λίπους. Η πρώιμη έναρξη παρεντερικής σίτισης είναι απαραίτητη για την υποστήριξη τους μέχρι την έναρξη της εντερικής τους σίτισης.
Όταν η κλινική κατάσταση του νεογνού επιτρέψει την εντερική σίτιση αναμφίβολα το μητρικό γάλα είναι η βέλτιστη μορφή σίτισης για το νεογνό. Λόγω των ευρέως γνωστών πολλαπλών οφελών του μητρικού γάλακτος, η μητέρα ενθαρρύνεται για έναρξη και διατήρηση της γαλουχίας δίνοντας έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα του μητρικού γάλακτος.
Η χορήγηση πύατος με ενστάλλαξη για παροχή γεύσης και οσμής, η χρήση πιπίλας κατά τη σίτιση με ρινογαστρικό καθετήρα για την ενθάρρυνση θηλαστικών κινήσεων κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές για την πρόωρη ενεργοποίηση και προστασία του εντερικού σωλήνα των πρόωρων νεογνών.
6. Συνεργασία με οικογένεια και συναισθηματικοί δεσμοί (partnering with families).
Μια πρόωρη γέννηση φέρει τους γονείς αντιμέτωπους με συναισθήματα άγχους, αποτυχίας, απογοήτευσης, φόβου, αβεβαιότητας, κατάθλιψης και ευαλωτότητας. Οι φροντιστές καλούνται να προσφέρουν συμβουλευτική υποστήριξη και καθοδήγηση στους γονείς.
Η επιτυχή συνεργασία με τους γονείς, με την δημιουργία ενός φιλόξενου για αυτούς περιβάλλον, με επικοινωνία κι ενημέρωση για την καθημερινή έκβαση της πορείας της υγείας του νεογνού, την καθοδήγηση για διατήρηση της γαλουχίας, καθώς και την επίλυση προβληματισμών και αποριών των γονέων αυξάνει την ικανοποίηση τους και βελτιώνει τις νευροαναπτυξιακές εκβάσεις.
7. Δημιουργία θεραπευτικού περιβάλλοντος (healing environment)
Ζωτικής σημασίας για την ωρίμανση του ΚΝΣ κρίνεται η ανάπτυξη ενός θεραπευτικού περιβάλλοντος στη ΜΕΝΝ που μιμείται όσο το δυνατόν περισσότερο το ενδομήτριο περιβάλλον προστατεύοντας το νεογνό από ερεθίσματα που προκαλούν υπερδιέγερση και μετριάζουν τις αισθητηριακές εμπειρίες.
Προτείνεται η υποστήριξη θερμορύθμισης με σκοπό την λιγότερη δυνατή κατανάλωση οξυγόνου και ενέργειας από το νεογνό, η αποφυγή έντονων θορύβων (πολυβόα μηχανήματα, τηλέφωνα, συναγερμοί, monitor) καθώς το ακουστικό σύστημα είναι ανώριμο και μπορεί να διαταράξουν τον ύπνο, τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση και την αναπνοή του.
Η κάλυψη της ΘΚΤ με κάλυμμα για περιορισμό του έντονου φωτισμού και οπτικών ερεθισμάτων, η εξοικείωση με την μυρωδιά της μητέρας μέσω του μητρικού θηλασμού και φυσικά η ήπια και σταθερή σωματική επαφή (χάδι, μασάζ) από τους φροντιστές συνεισφέρει στην βελτίωση των συνθηκών νοσηλείας του πρόωρου νεογνού.
Προκειμένου η εφαρμογή της αναπτυξιακής φροντίδας να είναι επιτυχής απαιτούνται αλλαγές και συνεχιζόμενη εκπαίδευση στις καθημερινές πρακτικές και δεξιότητες νεογνικής φροντίδας των φροντιστών που εργάζονται στις ΜΕΝΝ ώστε να επιτευχθούν οι βέλτιστες νευροαναπτυξιακές εκβάσεις.
Ευχαριστώ,
Μαρία Αλεξίου, Μαία ΜΕΝΝ ΙΑΣΩ
