Η επιδημία Ιλαράς την περίοδο 2023-2024

Γενικά για την ιλαρά

Η ιλαρά είναι ίωση με υψηλό βαθμό μεταδοτικότητας και με παγκόσμια κατανομή. Χαρακτηρίζεται από πυρετό , κόπωση, βήχα, ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και την εμφάνιση εξανθήματος. Η περίοδος μολυσματικότητας εκτιμάται από 5 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως και 4 ημέρες μετά.

Το φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου κυμαίνεται από την κλασσική μορφή που προαναφέρθηκε μέχρι την σπάνια οξεία διάχυτη εγκεφαλομυελίτιδα και την υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα.

Οι  περισσότεροι θάνατοι από ιλαρά οφείλονται σε επιπλοκές από το αναπνευστικό σύστημα ή την εμφάνιση εγκεφαλίτιδας. Σοβαρότερο κίνδυνο διατρέχουν οι ανοσοκατεσταλμένοι.

Η νόσος μεταδίδεται αερογενώς με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις ασθενών.

Πρόληψη της νόσου

Ο εμβολιασμός των μικρών νηπίων με το τριπλό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας, αποτελεί το κύριο μέτρο πρόληψης και ελέγχου της νόσου, όπως διαχρονικά φάνηκε από την μείωση των περιστατικών στις Ηνωμένες Πολιτείες, μετά την εισαγωγή του εμβολίου τη δεκαετία του 1960.

Το εμβόλιο της ιλαράς φαίνεται να έχει βοηθήσει στην πρόληψη περισσότερων από 25 εκατομμυρίων θανάτων κατά τη διάρκεια 2000-2019. Η επίπτωση της ιλαράς μειώθηκε από 145 σε 18 περιπτώσεις/1 εκατομμύριο πληθυσμού μεταξύ 2000-2016. Δυστυχώς το 2019 η επίπτωση των περιστατικών ιλαράς πενταπλασιάστηκαν συγκριτικά με το 2016.

Συρροή κρουσμάτων ιλαράς

Εκατομμύρια παιδιών δεν εμβολιάστηκαν για την ιλαρά την περίοδο της πανδημίας COVID -19. Ως αποτέλεσμα  σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., τα περιστατικά ιλαράς αυξήθηκαν κατά 18% παγκοσμίως ενώ οι θάνατοι από ιλαρά αυξήθηκαν κατά 43% το 2022.

Οι επιδημίες ιλαράς πρωτίστως πλήττουν τον ανεμβολίαστο πληθυσμό, λιγότερο αυτούς που έχουν λάβει μία δόση εμβολίου και ακόμα πιο λίγο όσους έχουν πλήρως εμβολιαστεί με 2 δόσεις.

Τα κρούσματα ιλαράς παγκοσμίως

Σύμφωνα με καταγραφές προερχόμενες από το CDC , οι χώρες ανά τον κόσμο με τον μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων είναι:

• Υεμένη
• Αζερμπαιτζάν
• Καζακστάν
• Ινδία
• Αιθιοπία

ενώ στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί 30.000 περιπτώσεις ιλαράς το 2023, με 21.000 νοσηλείες. Η Αυστρία και η Ρουμανία καταγράφουν τα περισσότερα κρούσματα.

Τα κρούσματα ιλαράς στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα από την αρχή του 2024 έχουν καταγραφεί 8 κρούσματα ιλαράς, με αυξητική πορεία, γεγονός που έχει θέσει τις Υγειονομικές αρχές σε επαγρύπνηση.

Έχουμε τις συνθήκες που ευνοούν την έξαρση κρουσμάτων και δυστυχώς δεν έχουμε φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης που είναι 95% του παιδικού πληθυσμού και έτσι έχουμε έναν αριθμό επίνοσων παιδιών και ενηλίκων που όταν γίνει κρίσιμη μάζα έχουμε την έξαρση, η οποία εμφανίζεται περίπου κάθε 6 με 7 χρόνια.

Τελευταία έξαρση στην Ελλάδα σημειώθηκε το 2017-2018.

Κατά την χρονική περίοδο 2004-2023 εκδηλώθηκαν τρεις επιδημίες ιλαράς στη χώρα μας και δηλώθηκαν συνολικά 4.151 κρούσματα και 4 θάνατοι.

Η πλειοψηφία των κρουσμάτων αφορούσε Έλληνες Ρομά (56,9%), αλλά και νεαρούς ενήλικες από τον γενικό πληθυσμό που ήταν ανεμβολίαστοι ή ατελώς εμβολιασμένοι. Το νόσημα παρουσίασε την υψηλότερη επίπτωση στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών.

Κατά τα έτη 2021, 2022 και 2023 δεν δηλώθηκε κανένα κρούσμα ιλαράς και ο ΕΟΔΥ επισημαίνει την πιθανότητα υποδήλωσης λόγω της πανδημίας COVID-19.

Μέτρα πρόληψης

Η επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου και η έγκαιρη εφαρμογή εμβολιασμού αποτελούν τα πλέον ενδεδειγμένα μέτρα για τον έλεγχο της νόσου.

Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται αναγκαία αφενός η εγρήγορση των επαγγελματιών υγείας και αφετέρου η εντατικοποίηση των εμβολιασμών με έμφαση στους εμβολιασμούς ειδικών πληθυσμιακών ομάδων (Ρομά και μεταναστών), νεαρών εφήβων και ενηλίκων που δεν ολοκλήρωσαν τον εμβολιασμό τους στο παρελθόν, καθώς και η συνεχιζόμενη εγρήγορση των τοπικών και εθνικών αρχών.

Στην παρούσα φάση δεν υφίσταται λόγος ιδιαίτερης ανησυχίας, αλλά πρέπει οι αρμόδιες Αρχές να βρίσκονται σε εγρήγορση, καθώς παρατηρείται όπως προαναφέρθηκε αύξηση κρουσμάτων σε χώρες της Ευρώπης και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να προετοιμαστούμε για ενδεχόμενη έξαρση ιλαράς και στην Ελλάδα.

Ίλια Βάκη, MD, PhD, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη Λοιμωξιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων , Επιμελήτρια Εξωτερικών Ιατρείων ΙΑΣΩ Παίδων

Χριστίνα Λιάκου, MD, PhD, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη Λοιμωξιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων, Επιμελήτρια Εξωτερικών Ιατρείων ΙΑΣΩ Παίδων