Ίκτερος νεογνών: Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Γράφει η Έυη Δερμιτζάκη | Παιδίατρος
O κίτρινος χρωματισμός του δέρματος και του άσπρου των ματιών του νεογέννητου μωρού είναι μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση (παρουσιάζεται στο 60% των τελειόμηνων και στο 80% των πρόωρων νεογνών) που εμφανίζεται την 2η ή 3η μέρα της ζωής υποχωρώντας μετά την 7η μέρα και ονομάζεται νεογνικός ίκτερος.
Που οφείλεται; Ο νεογνικός ίκτερος οφείλεται στη συσσώρευση της χολερυθρίνης. Η χολερυθρίνη είναι το τελικό προιόν της καταστροφής της αιμοσφαιρίνης των κυττάρων του αίματος. Φυσιολογικά, αυτή μεταφέρεται στο ήπαρ (συκώτι) και από εκεί μέσω των χοληφόρων στο έντερο, οπότε τελικά αποβάλλεται με τα κόπρανα. Μία μικρή ποσότητα αποβάλλεται και με τα ούρα.
Γιατί αυξάνεται η χολερυθρίνη στα νεογνά; Η αύξηση της χολερυθρίνης στα νεογέννητα προκύπτει εξ αιτίας δύο φαινομένων που συμβαίνουν παράλληλα: από τη μια μεριά αυξάνεται η παραγωγή της λόγω αυξημένης καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων του μωρού (το νεογνό έχει περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα εμβρυικά, τα οποία καταστρέφονται νωρίτερα) και από την άλλη μεριά η αποβολή της είναι περιορισμένη λόγω ανωριμότητας του ήπατος.
Στα περισσότερα νεογνά αυτό αποτελεί μια φυσιολογική μεταβατική κατάσταση αλλά σε ορισμένες (σπάνιες) περιπτώσεις η υπερβολική αύξηση της χολερυθρίνης μπορεί να είναι νευροτοξική (πυρηνικός ίκτερος) και να ευθύνεται για νευρολογικές συνέπειες στη μετέπειτα ζωή του μωρού. Γι αυτό το λόγο, αναζητάμε αίτια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγαλύτερη αύξηση της χολερυθρίνης στο νεογνό ώστε να αντιμετωπίζονται.
Πότε είναι παθολογικός ο ίκτερος; Η τιμή της χολερυθρίνης αξιολογείται ανάλογα με την ηλικία κύησης του νεογνού (αν είναι τελειόμηνο ή πρόωρο), την ηλικία του (πόσες ώρες ή μέρες έχουν περάσει από τη γέννησή του), το βάρος του και το αν υπάρχουν γνωστοί επιβαρυντικοί παράγοντες (π.χ. ασυμβατότητα ΑΒΟ ή Rhesus μεταξύ μητέρας και νεογνού, έλλειψη G6PD κ.α.). Γενικά, όταν παρουσιάζεται την 1η μέρα της ζωής, ή επιμένει, ή η τιμή της χολερυθρίνης είναι πολύ υψηλή και ανέρχεται με γοργό ρυθμό ο ίκτερος θεωρείται παθολογικός και μπορεί να οφείλεται σε λοιμώξεις, αιματολογικά νοσήματα, μεταβολικά νοσήματα ή σύνδρομα.
Πως αντιμετωπίζεται; Ο κλινικός ίκτερος και η υπερχολερυθριναιμία μειώνονται με την έκθεση σε υψηλής έντασης φως του ορατού φάσματος. Η χολερυθρίνη απορροφά το φως και διασπάται σε ουσίες που απεκκρίνονται πιο εύκολα. Σε αυτή την ιδιότητα της χολερυθρίνης στηρίζεται η φωτοθεραπεία που εφαρμόζεται ευρέως για την αντιμετώπιση του νεογνικού ικτέρου. Όταν η φωτοθεραπεία αποτύχει μπορεί να κριθεί απαραίτητη η αφαιμαξομετάγγιση.
Το μητρικό γάλα προκαλεί ίκτερο; Σε ένα ποσοστό περίπου 13% των νεογνών που θηλάζουν αυτά παρουσιάζουν υπερχολερυθριναιμία την πρώτη εβδομάδα της ζωής τους, κατάσταση που μπορεί να οφείλεται σε μειωμένη πρόσληψη γάλακτος ή και αφυδάτωση. Η ενθάρρυνση της μητέρας για συχνότερους θηλασμούς συνήθως λύνει το πρόβλημα. Παρόλαυτα, 2% περίπου των τελειόμηνων νεογνών που θηλάζουν εμφανίζουν ίκτερο μετά την 7η μέρα της ζωής τους. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ίκτερος που σχετίζεται με το μητρικό θηλασμό και η αιτιολογία της δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως αλλά φαίνεται ότι κάποιες ουσίες που περιέχονται στο μητρικό γάλα εμποδίζουν τον μεταβολισμό της χολερυθρίνης. Συνήθως ο μητρικός θηλασμός δεν χρειάζεται να διακοπεί και η υπερχολερυθριναιμία υποχωρεί μέχρι τη 12η εβδομάδα της ζωής.
