Πρώτο εμβόλιο μωρού: Όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε
Οι τακτικές επισκέψεις στον παιδίατρο (well child visits) ξεκινούν μετά τη γέννηση. Η πρώτη επίσκεψη γίνεται μετά την έξοδο από το μαιευτήριο, η επόμενη όταν το μωρό είναι ενός μηνός. Στην ηλικία των δύο μηνών γίνεται μία ακόμη επίσκεψη κατά την οποία το μωρό κάνει τα πρώτα του εμβόλια. Ακολουθείται από εδώ και πέρα το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού παιδιών κι εφήβων, το οποίο περιλαμβάνει πολλά εμβόλια έναντι σοβαρών, δυνητικά θανατηφόρων ασθενειών (vaccine preventable diseases). Τα περισσότερα γίνονται στη βρεφική και νηπιακή ηλικία ενός παιδιού.
Η ιστορία των εμβολίων
Μία μικρή ανασκόπηση στη μακρά ιστορία των εμβολίων είναι εδώ πολύ χρήσιμη. Για αιώνες οι άνθρωποι ήταν εκτεθειμένοι σε λοιμώξεις που προσέβαλαν κυρίως τους πιο ευάλωτους όπως τα μικρά παιδιά, προκαλούσαν βαριά νόσηση ως και θάνατο κι αποκτούσαν πολλές φορές διαστάσεις επιδημίας. Οι εμβολιασμοί αποτέλεσαν το καλύτερο μέτρο πρόληψης: εξαφάνισαν παθήσεις όπως η ευλογιά, περιόρισαν κατά πολύ άλλες όπως η ιλαρά. Σήμερα, πιο ασφαλείς κι αποτελεσματικοί, σώζουν εκατομμύρια παιδιά ετησίως. Έτσι, ένα μωράκι 2 μηνών ξεκινά να εμβολιάζεται για να είναι άνοσο και να μην κινδυνεύει από ασθένειες όπως η μηνιγγίτιδα, η πνευμονία ή ο τέτανος.
Τρόπος δράσης του εμβολίου
Για να κατανοηθεί ο τρόπος που δουλεύουν τα εμβόλια χρειάζονται γνώσεις ανοσολογίας. Με πολύ απλά λόγια, το εμβόλιο περιέχει το αντιγόνο, που είναι ένα βακτηρίδιο, ένας ιός, ένα τμήμα τους, επεξεργασμένο και ενισχυμένο με απαραίτητες ουσίες. Το ίδιο το εμβόλιο δεν προκαλεί νόσηση, διεγείρει όμως ένα πολύ μικρό μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος του παιδιού να παραγάγει αντισώματα (έναντι του αντιγόνου αυτού). Αν το παιδί έρθει σε επαφή με ένα βακτήριο για το οποίο έχει εμβολιαστεί, τα αντισώματα που έχουν ήδη δημιουργηθεί αναγνωρίζουν τα αντιγόνα του βακτηριδίου και προστατεύουν το παιδί το οποίο δεν νοσεί ούτε εμφανίζει επιπλοκές. Το παιδί δηλαδή έχει ανοσία λόγω του εμβολίου για την πάθηση αυτή. Χρειάζεται να τονιστεί ότι αυτή η διαδικασία έκθεσης σε αντιγόνα και παραγωγής αντισωμάτων από τον οργανισμό συμβαίνει συνεχώς. Κάθε μέρα ένα παιδί εκτίθεται σε χιλιάδες αντιγόνα: όταν τρώει, όταν παίζει στο πάτωμα, όταν έχει μία ίωση. Κι αν κάποιος αγαπά τους αριθμούς: με μία λοίμωξη από στρεπτόκοκκο τα παιδί εκτίθεται σε 25 με 50 αντιγόνα, με τα εμβόλια που γίνονται στην ηλικία των 2 μηνών (έναντι 7 παθήσεων) σε 54 αντιγόνα.
Κατάλληλος χρόνος και συνολικά οφέλη εμβολίου
Ο εμβολιασμός ξεκινά στην ηλικία των 2 μηνών και συνεχίζεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα τα πρώτα κυρίως 2 έτη ζωής. Λίγα εμβόλια εναπομένουν τα επόμενα χρόνια της παιδικής ηλικίας. Τα μωρά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην ηλικία αυτή. Για παράδειγμα ο κοκκύτης σε ένα νεογνό μπορεί να το οδηγήσει στην μονάδα εντατικής θεραπείας, ενώ ένας ενήλικας μπορεί να νοσήσει ήπια, μόνο με βήχα. Είναι συνεπώς πολύ σημαντική η τήρηση του συνιστώμενου χρονοδιαγράμματος εμβολιασμών. Παράλληλα επιτυγχάνεται, εκτός από την ατομική προστασία του παιδιού, και η συλλογική ανοσία, η προστασία δηλαδή και της οικογένειας, της κοινότητας κι ιδίως εκείνων των ατόμων που δεν μπορούν να εμβολιαστούν, όπως τα μωρά που είναι μικρότερα των 2 μηνών ή τα ανοσοκατασταλμένα παιδιά, που νοσούν από μία βαριά ασθένεια. Για την «εξαφάνιση» ενός λοιμώδους νοσήματος, τη μη δηλαδή εμφάνιση κρουσμάτων, απαιτείται υψηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (>90-95%) στον γενικό πληθυσμό.
Προετοιμασία και διαδικασία εμβολίου
Η πιο κοινή έγνοια των γονέων είναι η αντίδραση του μωρού στην ένεση. Ο παιδίατρος στέκει δίπλα, υποστηρίζει τον γονιό, τονίζοντας τη σπουδαιότητα του εμβολίου κι εξηγώντας τη διαδικασία, που διαρκεί πολύ λίγο κι είναι απλή: οι γονείς είναι πάντα παρόντες και μπορούν να κρατούν το μωράκι τους στην αγκαλιά. Τα εμβόλια γίνονται στα ποδαράκια ψηλά (στους μηρούς) και μετά το πρώτο έτος στα χεράκια (στον δελτοειδή μυ). Βοηθά πολύ η θετική, ήρεμη στάση των γονιών, να διατηρούν την ένταση της φωνής φυσιολογική και να προσπαθούν με ήπιους τρόπους να αποσπάσουν την προσοχή του μωρού, τραγουδώντας, μιλώντας ή κουνώντας το ρυθμικά.
Ενίοτε, εκφράζεται ανησυχία από την πλευρά των γονέων για την ασφάλεια των εμβολίων. Είναι όμως ένα θέμα που έχει μελετηθεί εξωνυχιστικά και με περισσή σιγουριά μπορεί ο παιδίατρος να βεβαιώσει τους γονείς ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή. Τέλος, μπορούν να εμφανιστούν κάποιες φορές ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης, πυρετός κι ανησυχία. Αυτές, δεν διαρκούν πολύ και δεν ταλαιπωρούν το μωράκι.
