Θάνος Πλεύρης: Παρένθετη μητέρα – Υποβοήθηση στην αναπαραγωγή και όχι μηχανή τεκνοποίησης

Η άκρως προοδευτική τροποποίηση του Νόμου για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, στήριξε απόλυτα τα δικαιώματα της γυναίκας, αυξάνοντας τα όρια ηλικίας, δίνοντας τη δυνατότητα κρυοσυντήρησης όχι μόνο για ιατρικούς, αλλά και για κοινωνικούς λόγους και αποσυνδέοντας την ελεύθερη βούληση της γυναίκας από τυχόν συναίνεση του συντρόφου της.

Το τελευταίο διάστημα άνοιξε η κουβέντα για τη παρένθετη μητέρα με έναν τελείως λανθασμένο από βιοηθικής άποψης τρόπο. Όσοι πιστεύουν ότι η παρένθετη μητέρα βρίσκεται για να ικανοποιήσει την επιθυμία οποιουδήποτε για οποιονδήποτε λόγο να αποκτήσει παιδί στην πραγματικότητα αντιμετωπίζει την παρένθετη μητέρα όχι ως ένα πρόσωπο που καλείται να υποβοηθήσει άτομα που για ιατρικούς λόγους δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, αλλά ως ένα αντικείμενο στο οποίο παραγγέλνουμε παιδιά και μας τα παράγει.

Ο νομοθέτης, από πολύ νωρίς, έθεσε αυστηρούς βιοηθικούς κανόνες, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα υποτίμησης της γυναίκας και εκμετάλλευσής της λόγω οικονομικής αδυναμίας. Γι αυτόν τον λόγο η παρένθετη μητέρα προβλέπεται μόνο στις περιπτώσεις που η φυσική μητέρα έχει αδυναμία για ιατρικούς λόγους να κάνει παιδί, οπότε χρησιμοποιείται το ωάριο της φυσικής μητέρας ή τρίτης και η παρένθετη μητέρα κυοφορεί το έμβρυο, όχι με δικό της βιολογικό υλικό. Μάλιστα αυτή η σχέση βάσει της νομοθεσίας πρέπει να έχει αμιγώς αλτρουιστικά χαρακτηριστικά, να γίνεται χωρίς αμοιβή και μόνο με αποζημίωση που ορίζεται ρητώς.

Όπως αντιλαμβανόμαστε το δεύτερο αυτό σκέλος του αλτρουισμού πολλές φορές ξεπερνιέται και γίνεται οικονομική εκμετάλλευση που είναι παράνομη, αλλά ποτέ δεν ξεπερνιέται το πρώτο σκέλος δηλαδή επιτρέπεται η παρένθετη μητέρα μόνο για να βοηθήσει μία γυναικά που ιατρικώς δεν μπορεί να κυοφορήσει. Υπάρχει λοιπόν μία ηθική στάθμιση μεταξύ της γυναίκας που για ιατρικούς λόγους δεν μπορεί να κυοφορήσει και της προσβολής των δικαιωμάτων της άλλης γυναίκας που κυοφορεί για λόγους και μόνο υποβοήθησης της φυσικής μητέρας.

Το δίκαιο μας βιοηθικά απαγορεύει να υπάρξει παρένθετη μητέρα σε μία γυναίκα, η οποία μπορεί να κυοφορήσει αλλά η ίδια επιθυμεί να κάνει χρήση της παρένθετης  μητέρας λ.χ. για να μην σταματήσει την εργασία της.  Αντίστοιχα χρήση της παρένθετης μητέρας δεν επιτρέπεται να κάνει και ο μοναχικός άνδρας που θέλει να αποκτήσει ένα παιδί ή η μοναχική γυναίκα που δεν έχει ιατρικούς λόγους ή ακόμη και το ζευγάρι που η γυναίκα δεν έχει ιατρικούς λόγους. Σε αυτήν την περίπτωση κανένας δε θα μιλούσε για γυναικοφοβία ή ανδροφοβία ή ετεροφοβία, επειδή δεν επιτρέπουμε στον άνδρα, στην γυναίκα ή στο ζευγάρι που δεν έχει ιατρικούς λόγους να κάνει χρήση της παρένθετης μητέρας. Πολύ απλά το δίκαιό μας ορθά, βιοηθικά συνδέει τη παρένθετη μητέρα αποκλειστικά και μόνο με την αδυναμία απόκτησης παιδιών της φυσικής μητέρας λόγω ιατρικής διάγνωσης.

Κατά τον ίδιο τρόπο δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για ομοφοβία, όταν δεν επιτρέπεται στα ομόφυλα ζευγάρια να κάνουν χρήση της παρένθετης μητέρας, όπου δεν υπάρχουν ιατρικοί λόγοι που συνδέονται με την φυσική μητέρα, πράγμα που ισχύει και στα ετερόφυλα ζευγάρια. Πρόκειται αποκλειστικά για βασικό βιοηθικό κανόνα προστασίας των δικαιωμάτων της παρένθετης μητέρας και της αξιοπρέπειάς της.

Όποιος λοιπόν ανοίγει την κουβέντα για παρένθετη μητέρα, εκτός των περιπτώσεων που αφορούν ιατρικούς λόγους στο όνομα δικαιώματος απόκτησης παιδιών, γυρνά το ρόλο της γυναίκας αιώνες πίσω, όπου πια δεν αντιμετωπίζεται ως αυθύπαρκτη προσωπικότητα αλλά ως μηχανή παραγωγής τέκνων για όσους τα παραγγέλνουν. Ειδικά μάλιστα αν η παραγγελία αφορά και το φύλο των παιδιών, που απαγορεύεται ρητώς και από το εγχώριο και από το ευρωπαϊκό δίκαιο, τότε στην πραγματικότητα παρεμβαίνουμε επικίνδυνα στην ισορροπία των φύλων που μπορεί να υπάρχει στη φύση, αλλά οδηγούμαστε και σε λογικές ευγονικής, καθώς κάποιος σήμερα θα επιλέξει φύλο, άλλος αύριο θα επιλέξει ύψος, βάρος, χρώμα ματιών.

Η επιλογή φύλου και πάλι ορθά επιτρέπεται μόνο αν πρόκειται να αποφευχθεί κληρονομική ασθένεια που συνδέεται με το φύλο. Στα θέματα των δικαιωμάτων δεν μπορούμε να αγνοούμε την βιοηθική και πριν βάλουμε ταμπέλες εάν η κάθε θέση έχει κάποια χαρακτηριστικά να σκεφτόμαστε μήπως η επιθυμία να επιβάλουμε αυτά που θεωρούμε δικαιώματά μας στην πραγματικότητα αναπαράγει στερεότυπα και σεξισμό που προσβάλει βασικούς κανόνες βιοηθικής και στοιχειώδη δικαιώματα της γυναίκας.

Η άκρως προοδευτική τροποποίηση του Νόμου για την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, την οποία είχα την τύχη ως Υπουργός να εισάγω, στήριξε απόλυτα τα δικαιώματα της γυναίκας, αυξάνοντας τα όρια ηλικίας, δίνοντας τη δυνατότητα κρυοσυντήρησης όχι μόνο για ιατρικούς, αλλά και για κοινωνικούς λόγους και αποσυνδέοντας την ελεύθερη βούληση της γυναίκας από τυχόν συναίνεση του συντρόφου της. Ορθά η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση δεν άλλαξε τους όρους της παρένθετης μητέρας για τους βιοηθικούς λόγους που αναλύω ανωτέρω.

Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη απέδειξε ότι επιθυμεί ένα σύγχρονο πλαίσιο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που θα προωθεί τον θεσμό, αλλά θα διασφαλίζει και τα δικαιώματα των συμμετεχόντων και ειδικά των γυναικών.

*Θάνος Πλεύρης, αν. Κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος και Βουλευτής Α’ Αθηνών