Προαθλητικός Έλεγχος
Πρόληψη
Ένα σημαντικό ρεύμα μαζικοποίησης του αθλητισμού καταγράφεται στις μέρες μας παγκοσμίως. Το ρεύμα αυτό δεν αφορά μόνο την ένταξη νέων παιδιών στον αθλητισμό, αλλά και τη συστηματική ή και ανταγωνιστική άθληση ατόμων που άφησαν την εφηβεία αρκετά χρόνια πριν. Είναι γνωστή πια η εικόνα της συμμετοχής χιλιάδων ανθρώπων σε μαραθωνίους που διοργανώνονται σε κάθε γωνιά της γης, αλλά και οι στρατιές των ποδηλατών και δρομέων στους δρόμους των περισσότερων πόλεων του κόσμου. Η εντατική άθληση και οι επιδόσεις δεν είναι πια αποκλειστικό προνόμιο των εικοσάρηδων, αλλά ζητούμενο για κάθε ηλικία.
Υπό αυτό το πρίσμα, η δημοσιοποίηση περιστατικών αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε αθλητές ή νέους ανθρώπους γενικότερα προκαλεί συνήθως έντονο ενδιαφέρον και ανησυχία, καθώς τα άτομα αυτά θεωρούνται συνήθως απόλυτα υγιή.
Οι ευνοϊκές επιδράσεις του αθλητισμού στην υγεία είναι απόλυτα τεκμηριωμένες και ευρύτερα γνωστές. Παρ’ όλα αυτά, οι αθλητές μπορεί να παρουσιάζουν καρδιακές παθήσεις ή συγγενείς ανωμαλίες, οι οποίες μπορεί να προδιαθέτουν σε καρδιακά προβλήματα. Στη Μεγάλη Βρετανία κάθε εβδομάδα πεθαίνουν από αδιάγνωστες καρδιακές παθήσεις 12 νέοι, ηλικίας μικρότερης των 35 ετών. Επιπρόσθετα, η έντονη αθλητική δραστηριότητα θεωρητικά μπορεί να πυροδοτήσει επικίνδυνους μηχανισμούς (αρρυθμίες κ.λπ.) σε ευαίσθητα άτομα. Τα τελευταία έτη, άλλωστε, έχουν δημοσιευθεί στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η υπερενταντική άθληση (π.χ., μαραθώνιος) μπορεί να προκαλέσει κάποιας μορφή «τραύματος» στο μυοκάρδιο.
Τα άτομα που αθλούνται πρέπει να υποβάλλονται σε κάποιας μορφής ιατρικό έλεγχο, με σκοπό να εξακριβωθεί αν κάποια καρδιακή ή άλλη πάθηση αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής βλάβης και, κατά συνέπεια, επηρεάζει τη δυνατότητα συμμετοχής με ασφάλεια στην αθλητική δραστηριότητα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η δυνατότητα άσκησης δεν επηρεάζεται μόνο από καρδιακές παθήσεις, αλλά και από σειρά άλλων παθήσεων, η σημασία των οποίων στη συγκεκριμένη περίπτωση προσδιορίζεται όχι μόνο από τη βαρύτητα της πάθησης, αλλά και από το είδος της άσκησης.
Επιπρόσθετα, ο καρδιολόγος συχνά καλείται να εκτιμήσει μεταβολές στην καρδιακή μορφή και λειτουργία που οφείλονται σε εντατική άθληση (υπερτροφία τοιχωμάτων, διάταση κοιλοτήτων κ.λπ.). Οι προσαρμογές αυτές, που συχνά αποκαλούνται «αθλητική καρδιά», μπορεί να προκαλέσουν διαγνωστικά προβλήματα, καθώς μπορεί να παρουσιάζουν ομοιότητες με δυνητικά επικίνδυνες παθήσεις, όπως οι μυοκαρδιοπάθειες. Δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στις δύο όχθες του Ατλαντικού για τους απαραίτητους ελέγχους που πρέπει να διενεργούνται πριν από τη συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.
Η Αμερικάνικη Καρδιολογική Ένωση (AHA) προτείνει ένα πρωτόκολλο το οποίο περιλαμβάνει τη λήψη λεπτομερούς ατομικού αναμνηστικού και πλήρη φυσική εξέταση, δεν συνιστά, όμως, τη διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ) σε όλους τους αθλούμενους. Η ΑΗΑ υποστηρίζει ότι η μη εκλεκτική χρήση σε πληθυσμούς χαμηλού κινδύνου οδηγεί σε διενέργεια άσκοπων εξετάσεων και αδικαιολόγητη αύξηση του κόστους.
Οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας θεωρούν απαραίτητη τη διενέργεια ΗΚΓ στον αρχικό έλεγχο όλων των αθλούμενων, μαζί με τη λήψη ιστορικού και τη φυσική εξέταση. Οι εξεταζόμενοι που παρουσιάζουν παθολογικά ευρήματα παραπέμπονται για περαιτέρω έλεγχο (υπερηχοκαρδιογράφημα, δοκ. κόπωσης, μαγνητ. τομογραφία καρδιάς κ.λπ.), αναλόγως των αρχικών ευρημάτων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν αρκετές σοβαρές παθήσεις που μπορεί να διαγνωσθούν μόνο με το ΗΚΓ (σύνδρομα long QT, Brugada, Wolf Parkinson White), ενώ το υπερηχογράφημα μπορεί να είναι φυσιολογικό, ή άλλες όπου η συμβολή του ΗΚΓ μπορεί να είναι καθοριστική (υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, αρρυθμιογόνος δεξιά κοιλία, διατατική μυοκαρδιοπάθεια).
Πρόσφατες μελέτες, προερχόμενες από ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κόσμου που ασχολείται με την αθλητική καρδιογραφία, το St George’s University, Cardiac Risk for the Young, London, UK, τεκμηριώνουν το ηλεκτροκαρδιογράφημα με τη βοήθεια νέων προτεινόμενων κριτηρίων CRY-teria, όπως ονομάζονται, υπενθυμίζοντας την ανάγκη περιττών εξετάσεων, χωρίς όμως να μειώνεται καθόλου η ανίχνευση των παθολογικών προβλημάτων. Οι συγκεκριμένες οδηγίες είναι πιθανό να υιοθετηθούν σύντομα σε παγκόσμια κλίμακα.
Συχνά απαιτείται παροχή εξατομικευμένων οδηγιών προσαρμοσμένων όχι μόνο στα καρδιολογικά χαρακτηριστικά των αθλούμενων, αλλά και στα διάφορα είδη άθλησης. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και η συμβουλευτική σε ό,τι αφορά το είδος αλλά και την ένταση της άθλησης σε άτομα με προϋπάρχοντα καρδιολογικά προβλήματα. Ο προαθλητικός έλεγχος δεν είναι μια απλή εξέταση ρουτίνας, αλλά αποτελεί σύμπλοκη διαδικασία και σημαντική πρόκληση για τον κλινικό ιατρό. Προϋποθέτει ορθολογική αξιοποίηση της κλινικής εμπειρίας και των κατευθυντήριων οδηγιών, ώστε η διερεύνηση να γίνεται στοχευμένα, χωρίς άσκοπη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων, αλλά με αξιοποίηση όλου του διαγνωστικού οπλοστασίου, όπου αυτό είναι απαραίτητο.
Δημήτρης Αυζώτης
Καρδιολόγος Επιστημονικός Υπεύθυνος Καρδιολογικού Τμήματος Βιοκλινικής Αθηνών
Γιώργος Σταυρουλάκης
FESC Καρδιολόγος, Διδάκτωρ ΕΚΠΑ, Επιμελητής Καρδιολογικής Υγείας Μέλαθρον
