Σπαστικότητα – Υποδιάγνωση και υποθεραπεία

28|03|2022

Γράφει ο Αλέξανδρος Τολιόπουλος | Φυσίατρος – Αθλητίατρος

Τι έδειξε πρόσφατη μελέτη:

Σε μελέτη του 2019, έγινε ανάλυση 209 ηλικιωμένων που διέμεναν σε έναν οικο ευγηρίας. Οι κάτοικοι του νοσηλευτικού ιδρύματος εξετάστηκαν από ειδικούς (στη σπαστικότητα) γιατρoύς με το ερώτημα: αν έχουν σπαστικότητα. Κατόπιν έγινε έρευνα σε πόσους από αυτούς, η διάγνωση της σπαστικότητας είχε τεθεί ήδη κάποια στιγμή στο παρελθόν. Το αποτέλεσμα ήταν, ότι βρεθηκαν 45 περιπτώσεις με σπαστικότητα αλλά μόνο οι 5 απο αυτούς (το 11%) είχε επίσημα τη συγκεκριμένη διάγνωση. Αυτή ήταν η πρώτη έρευνα στην οποία έγινε διερεύνηση του επιπολασμού της σπαστικότητας σε κατοίκους νοσηλευτικού ιδρύματος και ανέδειξε ενα ερώτημα: Σε ποιο βαθμό η σπαστικότητα, ως κατάσταση, είναι υποδιεγνωσμένη και στον γενικό πληθυσμό και κατά συνέπεια σε ποιο βαθμό υποθεραπεύεται (a).

Τι είναι η σπαστικότητα:

Η σπαστικότητα ορίζεται ως η αυξημένη αντίσταση των σκελετικών μυών στην παθητική διάταση. Εξαρτάται από την ταχύτητα της διάτασης και εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της βλάβης των κατιόντων κινητικών οδών του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ, δλδ. εγκέφαλος, εγκεφαλικό στέλεχος, νωτιαίος μυελός). Συνήθως συνυπάρχει με άλλα νευρολογικά συμπτώματα όπως μυϊκή πάρεση, επιβράδυνση της κίνησης, αυξημένα μυοτενόντια αντανακλαστικά, παθολογική μυϊκή συνεργία και σπαστική δυστονία. Όλα τα παραπάνω συμπτώματα αναφέρονται συνολικά ως σπαστική κινητική διαταραχή.

Η σπαστικότητα είναι ένα κοινό σύμπτωμα, επειδή η βλάβη στις κινητικές οδούς μπορεί να προκύψει σε πολλές νευρολογικές διαταραχές. Συνήθεις νευρολογικοί νοσοι που σχετίζονται το σύνδρομο σπαστικοτητας είναι (1) το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, (2) η σκλήρυνση κατά πλάκας, (3) η τραυματική εγκεφαλική βλάβη, (4) η υποξική εγκεφαλική βλάβη και (5) η κάκωση του νωτιαίου μυελού.

Η σπαστικότητα μπορεί ήπιας έως και σοβαρής μορφής. Σε κάποιους μπορεί να υπάρχει αλλά λειτουργικά να μην προκαλεί σοβαρά προβλήματα, όμως σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να είναι σοβαρή, επώδυνη, ανεξέλεγκτη, να υποβαθμίζει σημαντικά την ποιότητα ζωής και την ικανότητα τέλεσης δραστηριοτήτων της καθημερινότητας. Ακόμη και φαινομενικά ήπιες περιπτώσεις σπαστικότητας μπορεί να είναι λειτουργικά σοβαρές όταν εμποδίζουν π.χ. την καθημερινή υγιεινή, το ντύσιμο, το μαγείρεμα ή το μπάνιο

Επιδημιολογικά δεδομενα:

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) αποτελεί την πιο συνηθισμένη αιτία εμφάνισης σπαστκότητας στον γενικό πληθυσμό. Σε τέτοιους ασθενείς η σπαστικότητα εμφανίζεται σε άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα και με άλλη βαρύτητα. Έτσι μετά από ΑΕΕ αυξημένος μυϊκός τόνος εμφανίζεται σε διάστημα

1-4 εβδομάδων, στο 4-27% των ασθενών.
Στη μετα-οξεία φάση (1-3 μήνες μετά το ΑΕΕ), στο 19-26,7%.
Στη χρόνια φάση (περισσότερους από 3 μήνες μετά από ΑΕΕ), στο 17–42,6%.

Ειδικά σε ασθενείς που η σπαστικότητα εμφανίζεται αργά, αυτή πολύ συχνά δεν θεραπεύεται, γεγονός που συμβάλει στην περαιτέρω επιδείνωση της κινητικότητας (c).

Σχετικά με τη σπαστικότητα των ποδιών ισχίουν τα εξής επιδημιολογικά δεδομένα:

ανά 100.000 κατοίκους υπάρχουν

30-500 ασθενείς με εγκεφαλικό, το 1/3 αυτών με σχετική σπαστικότητα των ποδιών,
2-90 ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση, 1/2 έως 2/3 αυτών με σπαστικότητα ποδιών,
250-360 άτομα με εγκεφαλική παράλυση, ¾ αυτών με σπαστικότητα ποδιών,
100-230 κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, 1/8 αυτών με σπαστικότητα ποδιών και
22-180 παραπληγικοί στους οποίους η συχνότητα της σπαστικότητας είναι ασαφής αλλά σίγουρα αρκετά υψηλή (b).

Σύμφωνα με τα παραπάνω δεδομένα υπάρχουν περίπου ΄400 ασθενείς με σπαστικοτητα ανά 100.000 άτομα του γενικού πληθυσμού, απο τα οποία ενδεχομένως να λαμβάνουν ειδικη θεραπεία το λιγότερο από το 10%.

Σοβαρού βαθμού σπαστικότητα υπολογίζεται ότι έχουν το 6% των ασθενών με εγκεφαλικό τραύμα, το 50% των ασθενών με εγκεφαλικη παράλυση, το 38% αυτών με πολλαπλή σκλήρυνση, το 33% αυτών με κάκωση νωτιαίου μυελού, το 30% αυτών με εγκεφαλικό επεισόδιο (e).

Συμπέρασμα:

Η εμφάνιση της σπαστικότητας μπορεί να επιδεινώσει σε μεγάλο βαθμό την κινητική κατάσταση, να μειώσει τη λειτουργικότητα των ασθενών, να μειώσει την κοινωνική τους συμμετοχή να δυσκολέυσει τη νοσηλευτική φροντίδα τους, να προκαλέσει πόνο. Σπαστικότητα δύναται να εμφανιστεί σε μεγάλο αριθμό νευρολογικών νόσων, Δυστυχώς όμως η συντριπτική πλειονότητα αυτών δεν γνωρίζει ότι έχει σπαστικότητα ή δεν έχει λάβει ποτέ θεραπεία. Δεδομένου ότι σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικότατες θεραπείες για τη σπαστικότητα, που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή των ασθενών και να τους προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής, είναι σημαντικό να αυξηθεί η επαγρύπνηση γύρω από αυτήν την κατάσταση. Τόσο ο γενικός πληθυσμός όσο και επαγγελματίες υγείας, και ιδιαίτερα όλοι όσοι ασχολούνται με τη νευρολογική αποκατάσταση, θα πρέπει να ενημερωθούν καλύτερα, για το τι σημαίνει σπαστικότητα, πως διαγιγνώσκεται και για τις δυνατές θεραπείες.

Πηγές:

(a)Gill CE, Hacker ML, Meystedt J, Turchan M, Schnelle JF, Simmons SF, Habermann R, Phibbs FT, Charles D. Prevalence of Spasticity in Nursing Home Residents. J Am Med Dir Assoc. 2020 Aug;21(8):1157-1160. doi: 10.1016/j.jamda.2020.01.005. Epub 2020 Feb 19. PMID: 32085950.
(b) Martin A, Abogunrin S, Kurth H, Dinet J. Epidemiological, humanistic, and
economic burden of illness of lower limb spasticity in adults: a systematic
review. Neuropsychiatr Dis Treat 2014; 10: 111-122
spasticity. Neurology 2013; 80(Suppl 2)
(c) Wissel J, Manack A, Brainin M. Toward an epidemiology of poststroke
(d) Wissel J, Verrier M, Simpson DM et al. Post-stroke spasticity: predictors of
early development and considerations for therapeutic intervention. PM R
2015; 7: 60-67

(e) McGuire JR. Chapter 2: Epidemiology of spasticity in the adult and child. In: Brashear A, Elovic E, eds. Spasticity: Diagnosis and Management. 1st ed. New York, NY: Demos Medical, 2011